İranla hele de sanksiya diliyle danişirlar
13/11/2009 17:29:00
Hansi gün iran tehlüke töretse, hemin gün vurulacaq
Dünya siyasi müstevisinde daha bir qerar diqqeti çekdi. ABŞ İrana qarşi 1979-cu ilden tetbiq edilen sanksiyalarin fealiyyet müddetini uzatdi. Barak Obamanin Konqrese ünvanlanan müracietinde deyilir: “Bizim İranla münasibetlerimiz normal mecraya qayitmayib ve 1981-ci il razilaşmalarinin yerine yetirilmesi prosesi başa çatmayib. Bu sebeblerden men İrana qarşi sanksiyalari nezerde tutan senedin qüvvede olma müddetini 14 noyabr 2009-cu ilden sonra bir il uzatmaq qerarina gelmişem”.
Düzdür, ABŞ prezidentleri her il senedin fealiyyet müddetini uzadirlar ve bu baximdan bu qerar da texniki xarakter daşiyir. Birleşmiş Ştatlar İrana qarşi sanksiyalari 14 noyabr 1979-cu ilden, melum islam inqilabindan ve ABŞ sefirliyine hücumdan sonra tetbiq edir. 20 yanvar 1981-ci ilde ise Elcezair hökumetinin vasiteçiliyi ile ABŞ ve İran arasinda razilaşma imzalanib. Razilaşma silahli iranlilarin elinde olan amerikali girovlarla bağli böhranin aradan qaldirilmasina xidmet edirdi. Bundan başqa, senedde Birleşmiş Ştatlar öhdesine götürmüşdü ki, İranin daxili işlerine qarişmayacaq, ticaret sanksiyalarini leğv edecek ve dondurulmuş bank hesablarini açacaq. İran ise ABŞ-a olan xarici borcunu ödemeye söz vermişdi. İndi bele çixir ki, Vaşinqton Tehranin razilaşmani yerine yetirmediyi, elece de dünya üçün tehlükeli olan nüve proqrami hazirlamasi qenaetindedir.
ABŞ hem İraqda, hem Efqansitanda müharibe veziyyetinde fealiyyet göstermekdedir. Ona göre de Amerika üçün üçüncü bir cebhenin açilmasi çox çetin bir prosesdir. Birincisi, buna maliyye imkanlari yol vermir, ikincisi dünyanin yeni düzeni buna imkan vermir ve üçüncü ise Barak Obamanin respublikaçilardan ferqli olaraq daha çox sülhsever bir proqram yeritmesi mane olur. Obamanin Nobel sülh mükafati ile teltif edilmesi de bu planin üzerinden böyük bir xett çekdi. Ona göre de ABŞ İranla diplomatik yolla, danişiqlar vasitesile meseleni yoluna qoymaq istediyinden, bu müddeti uzadir.
Ortada diger bir vacib mesele var. Artiq bir ay bundan qabaq ABŞ ve Avropa ekspertleri ve yeqin ki, yerli xidmet orqanlari xeber verdi ki, İran heç de uranin zenginleşdirilmesinin son merhelesine yaxin deyil. Başqa sözle desek, atom bombasini real olaraq hazirlanmasina yaxin deyil. Sadece olaraq, bu ölke bir neçe il de vaxt udaraq, uranin zenginleşdirilmesi prosesini aparmaq isteyir. Melum oldu ki, Qum şeherinde dağlar arasinda yaradilmiş zavod heç de uranin zenginleşdirilmesi üçün ikinci bir zavod deyil, sadece olaraq orda bu istiqametde ilkin prosesler gedir. Onun üçün de ele bir böyük tehlüke töretmir. ABŞ-in heleki sanksiyadan istifade etmesibir növ bununla bağlidir. Görünür, ekspertler de bütün imkanlarin tükmediyine inanirlar. Burda bir vacib meseleni qeyd etmek isteyirem: eger doğurdan da ABŞ ve Avropa İranin nüve silahina malik olacağini bilseler ve buna artiq yaxinlaşdiğini öyrenseler, çox yeqin ki, hemin xeberin deqiqleşdirilmesinden sonra bir neçe gün erzinde İsrail vasitesile İran vurulacaqlar. Bu, birmenalidir. Hetta, ABŞ ve Avropa dövletleri buna raziliq vermese de İsrail İrani vuracaq. Demeli, hazirda İrandan bele bir tehlükenin olmadiğina göre onunla hele de sanksiya diliyle danişirlar.
Razi Nurullayev